Door warmtepompen slimmer en dus flexibeler in te zetten, kan worden bespaard op elektriciteitsnetverzwaring en reservecapaciteit. Dit blijkt uit het TenneT rapport ‘Warmtetransitie en Energiesysteem’, waar stichting FAN en vereniging FME aan bijdroegen.
Dat is aanleiding voor FME en FAN om haast te maken met een standaard zodat alle nieuwe warmtepompen makkelijk slim en flexibel inzetbaar worden. Dat is in het Klimaatakkoord al afgesproken. De komende 10 jaar zullen veel (hybride)warmtepompen worden geplaatst om huizen duurzaam te verwarmen. Door die slimmer inzetbaar te maken, sparen we op termijn veel kosten in de elektriciteitsvoorziening.
Het slim inzetten van de warmtepomp kan daarmee, met behulp van aantrekkelijke marktprikkels, ook consumenten helpen te besparen op de energierekening.
Minder gas, meer elektriciteitspieken
De verkoop van warmtepompen in Nederland groeit snel. In 2020 plaatsten huishoudens een record aantal van 40.000 warmtepompen, en dat zal jaarlijks stijgen. Door deze warmtepompen daalt het aardgasverbruik sterk. Tegelijk stijgt wel het elektrische piekverbruik, vooral op de koudste dagen in de winter. Warmtepompen verbruiken dan veel elektriciteit.
Het rapport laat zien dat dit in 2030 om 2,5 tot 4 Gigawatt aan piekvermogen vraagt op zeer koude dagen, afhankelijk van keuzes in de warmtetransitie. Dat is vergelijkbaar met 2½ tot 4 grote fossiele energiecentrales die maar weinig draaien (vooral op koude, windloze dagen in de winter).
Slimmere inzet van warmtepompen, minder fossiele piekcentrales
Dat piekvermogen kan lager worden als de warmtepompen slim aangestuurd kunnen worden en als meer hybride warmtepompen of warmtenetten worden toegepast.
Een stuurbare warmtepomp kan tijdelijk terugschakelen, terwijl een goed geïsoleerde woning nog enige tijd voldoende warm blijft. Hybride warmtepompen bieden de grootste mate van flexibiliteit doordat geschakeld kan worden tussen meerdere energiedragers: (hernieuwbaar) gas en (hernieuwbare) elektriciteit. Daarmee kan optimaal ingespeeld worden op vraag en aanbod van energie. De piekvraag kan daarmee efficiënt opgevangen worden met behoud van comfort voor de consument.
Het TenneT rapport wijst erop dat dat als alle warmtepompen slim stuurbaar zijn, dat deze dan meer gebruik kunnen maken van duurzame elektriciteit uit wind en zon, en minder elektriciteit vragen uit gascentrales Op koude dagen kan de piekvraag dan landelijk in veel gevallen 0.5 tot 1 GW lager uitpakken. Dat bespaart niet alleen CO2 maar ook kosten.
Verbeteringspotentieel
Daar is wel wat voor nodig: (hybride)warmtepompen moeten slim aangestuurd kunnen worden. Dat is nu nog nauwelijks het geval zoals bleek in een eerder “Flexmonitor” onderzoek van stichting FAN: sommige warmtepompen zijn niet slim, en vele hebben wel de optie maar we benutten dat nog niet. De technologie bestaat, maar moet nog beter ingezet worden, als we minder fossiele piekcentrales willen.
Voor de transitie naar meer flexibiliteit is het van belang dat er gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden voor flexibele inzet van deze apparaten in en om het huis, en dat deze mogelijkheden worden uitgebreid. Daarvoor moet het slimme gebruik ook aantrekkelijk worden voor consumenten en laagdrempelig zijn.
Slim bezig zijn, dat moeten we regelen
Het Klimaatakkoord heeft daarom als actiepunt een slimme regeling voor (hybride)warmtepompen en andere nieuwe stroomverbruikers zoals laadpalen. Stichting FAN en vereniging FME zijn met dit actiepunt bezig. Naast warmtepompen en andere apparaten is het namelijk aan andere spelers in de energieketen om flexibel energieverbruik aantrekkelijk te maken voor consumenten.
Flexibiliteit wordt niet alleen bepaald door de eigenschappen van de apparaten in de woning, maar ook van de bredere fysieke energie-infrastructuur, en de relatie tussen de consument en de andere spelers in de keten. Slimme warmtepompen doen mee aan spitsvermijding, dus minder piekvoorziening en minder systeemkosten voor Nederland. Dat vraagt ook om een stimulans voor de consumenten die daaraan meedoen.
Rapport
U kunt het rapport ‘Warmtetransitie en Energiesysteem’ hier downloaden.
Tekst Klimaatakkoord over apparaatflexibiliteit:
“Voor het ontwikkelen van een werkende en markt-gebaseerde inzet van flexibiliteit is het wenselijk dat er een open (Europese) standaard voor flexibiliteit voor apparaten komt, zoals zonnepanelen, laadpalen en warmtepompen. De markpartijen, onder leiding van FME, onderzoeken, in samenwerking met de Rijksoverheid en netbeheerders, hoe dit kan worden georganiseerd.”
Over FAN en de flexmonitor
De stichting Flexiblepower Alliance Network (FAN) promoot open standaarden voor flexibiliteit in het energiesysteem en de toepassing daarvan, met als doel het beter benutten van energieflexibiliteit en daarmee een betaalbare duurzame energievoorziening. De flexmonitor rapporten zijn te downloaden op de FAN website.
Over FME
FME is de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie. Onze 2.200 leden zijn technostarters, handelsbedrijven, middelgrote en kleine industrie (mki) en grote industrie/ multinationals die actief zijn in de sectoren metaal, elektronica, elektrotechniek en kunststof. Er werken bij de FME-leden 220.000 medewerkers. De gezamenlijke omzet van de FME-leden bedraagt 108 miljard en zij exporteren voor 51 miljard. Daarmee realiseren de FME-leden een zesde van wat Nederland in totaal met export verdient. FME werkt intensief samen met 30 partnerbranches.